Hipertermi ve Kanser Tedavisindeki Yeri

Hipertermi Nedir?

Hipertermi aynı zamanda termal terapi veya termoterapi olarak da bilinen bir kanser tedavisi türüdür. Vücudun 45 dereceye kadar ısıtılması esasına dayanır. Araştırmalar yüksek sıcaklıkların kanser hücrelerini hasarlayıp öldürebildiğini ve bu arada normal dokulara minimal hasar verdiğini göstermiştir. (1) Kanser hücrelerini öldürerek ve hücrelerin protein ve yapıtaşlarını hasarlayarak hiperterminin tümörleri küçültebildiği gösterilmiştir. (2) Hipertermi henüz insanlar üzerinde klinik deneme aşamasındadır ve yaygın olarak erişilebilen bir tedavi değildir.

Hipertermi Kanser Tedavisinde Nasıl Kullanılır?

Hipertermi neredeyse daima radyoterapi ve kemoterapi gibi diğer kanser tedavi formlarıyla birlikte kullanılır. (1, 3) Hipertermi bazı kanser hücrelerini radyoterapiye daha duyarlı hale getirir veya radyasyonun hasara uğratamadığı kanser hücreleri üzerinde etkili olur. Hipertermi ve radyasyon birlikte kullanıldığında genellikle bir saat içinde verilirler. Hipertermi aynı zamanda bazı antikanser ilaçların etkinliklerini de arttırır.

Hiperterminin radyasyon tedavisi ve kemoterapiyle kombine olarak kullanımını araştıran çok sayıda çalışma vardır. Bu çalışmalar sarkoma, melanoma, baş-boyun kanserleri, beyin, akciğer, yemek borusu, meme, mesane, rektum, karaciğer, appendix, servix ve periton (mezotelyoma) kanserleri gibi bir çok kanser türünün tedavisine odaklanmıştır. (1, 3-7) Bu çalışmaların tümü değilse de büyük kısmı hipertermi ile diğer tedaviler kombine edildiğinde tümör boyutlarında anlamlı küçülme olduğunu göstermiştir. (1,3,6,7) Bunula birlikte, bu çalışmaların tümünde kombine tedavi alan hastaların sağ kalımında artış kanıtlanamamıştır.

Hiperterminin Farklı Metodları Nelerdir?

Hiperterminin farklı metodları henüz incelenme aşamasındadır ve lokal, bölgesel ve tüm vücut hipertermisi olarak ayrılabilirler. (1,3-9) 

• Lokal Hipertermi: Isı değişik teknikler uygulanarak sadece tümörün bulunduğu küçük bir alana uygulanır. Isı yaratmak için mikrodalga, radyofrekans ve ultrason gibi değişik enerji çeşitleri kullanılabilir. Tümör yerleşimine bağlı olarak lokal hipertermide farklı yaklaşımlar mevcuttur:

• External: Genelde sadece derinin hemen altındaki tümörler için kullanılır. Dış applikatörler uygun bölgeye yerleştirilir ve enerji ısısını yükseltmek üzere tümöre odaklanır.

• İntralüminal veya endokaviter: Yemek borusu ve rektum gibi erişilebilir vücut boşluklarında tercih edilir. Problar vücut boşluğuna yerleştirilerek tümöre doğrudan enerji aktarılır.

• Interstisyel: Bu yöntemde beyin tümörleri gibi vücudun derinliklerinde bulunan tümörler hedeflenir. Bu yöntem tümörlerin dış tekniklere göre çok daha fazla ısıtılmasına olanak sağlar. Anestezi altında problar veya iğneler tümöre yerleştirilir. Ultrason gibi görüntüleme yöntemleri probların tümör içinde doğru konumlandurulmasını kontrol etmekte kullanılır. Ardından tümöre ısı kaynağı bağlanır. Radyofrekans enerjisi interstisyel hipertermide sık kullanılan ve radyo dalgaları ile kanser hücrelerini öldüren bir enerji türüdür.

• Bölgesel Hipertermi: Daha geniş doku bölgelerini ısıtmakta değişik yöntemler kullanılabilir:

• Derin Doku Hipertermisi: Servikal veya mesane kanserleri gibi vücudun derinlerindeki kanserlerde kullanılır. Dış applikatörler vücut boşluğuna veya tedavi edilecek organa yerleştirilir. Mikrodalga veya radyofrekans enerjisi bölgeye odaklanarak ısının arttırılması sağlanır.

• Bölgesel Perfüzyon: Kol ve bacaklardaki melanoma gibi kanserlerin tedavisinde veya karaciğer ve akciğer gibi organ kanserlerinde kullanılır. Bu prosedürde hastanın bir miktar kanı alınır, ısıtılır ardından ekstremite veya organa pompalanır. Genellikle antikanser ilaçları da bu tedavi sırasında verilir.

• Sürekli Hipertermik Peritoneal Perfüzyon (CHPP): Bu teknik primer peritoneal mezotelyoma veya mide kanseri gibi karın boşluğundaki kanserleri tedavi etmekte kullanılır. Cerrahi sırasında ısıtılmış antikanser ilaçları ısıtılarak periton, yani karın zarı boşluğuna verilir. 

• Tüm Vücut Hipertermisi: Bu yöntem tüm vücuda yayılmış metastatik kanserlerin tedavisinde kullanılır. Vücut sıcaklığını 42 dereceye getirmek için çeşitli yöntemler mevcuttur. Termal odalar veya sıcak su battaniyeleri kullanılabilir. 

Hipertermi Tedavisinin Etkinliği Nasıldır?

Hipertermi tedavisinin etkinliği tedavi sırasında ulaşılan sıcaklıkla, tedavinin süresiyle ve doku özellikleriyle ilişkilidir. (1,2) Arzulanan dereceye ulaşıldığını ama geçilmediğini takip etmek için tümör ve etrafındaki dokunun sıcaklığı tüm tedavi boyunca takip edilmelidir. (3,5,7) Lokal anestezi kullanarak cerrah tedavi sahasına sıcaklığı takip etmek için tedavi sahasına küçük iğneler veya termometreler yerleştirilir. Probların doğru pozisyonunu kontrol etmek için CT gibi görüntüleme metodları kullanılabilir. (5)

Hiperterminin Yan Etkileri ve Komplikasyonları Nelerdir?

Hipertermide sıcaklık 43.8’in altında tutulursa normal dokuların çoğu hasar görmez. Bununla birlikte doku karakteristikleri ve bölgesel farklılıklara bağlı olarak belli noktalarda daha yüksek sıcaklıklar ortaya çıkabilir. Bu da yanıklara, rahatsızlığa veya ağrıya yol açabilir. (1,5,7) Perfüzyon teknikleri doku ödemini, kan pıhtılaşmasını, kanamayı arttırabilir ve perfüze edilen alanda normal dokuların da hasarlanmasına yol açabilir. Bununla beraber, bu yan etkilerin çoğu geçicidir. Tüm vücut hipertermisi daha ciddi yan etkilere yol açabilir, bunlar arasında kalp ve damar sistemi ile ilgli bozukluklar önde gelir fakat bu etkiler nadirdir. (1,3,7) İshal, bulandu ve kusma tüm vücut hipertermisinde en sık görülen yan etkilerdir. (7)

Hiperterminin Gelecekte Tedavi Seçenekleri Arasındaki Yeri Nedir?

Hiperterminin kanserin standart tedavi yöntemleri arasına girmesi için önce bazı sorunların ortadan kaldırılması gerekmektedir. (1,3,6,7) Birçok klinik çalışmada hiperterminin etkinliği kanıtlanmıştır. Bazı deneysel çalışmalar ise farklı kanser türlerinde hiperterminin diğer kanser tedavi yöntemleri ile kombine edilmesini değerlendirmektedir. Bazı diğer çalışmalar ise hipertermi tekniklerini geliştirmeye odaklanmıştır. 

Kaynaklar: 

1. van der Zee J. Heating the patient: a promising approach? Annals of Oncology 2002; 13(8):1173–1184. [PubMed Abstract]
2. Hildebrandt B, Wust P, Ahlers O, et al. The cellular and molecular basis of hyperthermia. Critical Reviews in Oncology/Hematology 2002; 43(1):33–56. [PubMed Abstract]
3. Wust P, Hildebrandt B, Sreenivasa G, et al. Hyperthermia in combined treatment of cancer. The Lancet Oncology 2002; 3(8):487–497. [PubMed Abstract]
4. Alexander HR. Isolation perfusion. In: DeVita VT Jr., Hellman S, Rosenberg SA, editors. Cancer: Principles and Practice of Oncology. Vol. 1 and 2. 6th ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins, 2001.
5. Falk MH, Issels RD. Hyperthermia in oncology. International Journal of Hyperthermia 2001; 17(1):1–18. [PubMed Abstract]
6. Dewhirst MW, Gibbs FA Jr, Roemer RB, Samulski TV. Hyperthermia. In: Gunderson LL, Tepper JE, editors. Clinical Radiation Oncology. 1st ed. New York, NY: Churchill Livingstone, 2000.
7. Kapp DS, Hahn GM, Carlson RW. Principles of Hyperthermia. In: Bast RC Jr., Kufe DW, Pollock RE, et al., editors. Cancer Medicine e.5. 5th ed. Hamilton, Ontario: B.C. Decker Inc., 2000.
8. Feldman AL, Libutti SK, Pingpank JF, et al. Analysis of factors associated with outcome in patients with malignant peritoneal mesothelioma undergoing surgical debulking and intraperitoneal chemotherapy. Journal of Clinical Oncology 2003; 21(24):4560–4567. [PubMed Abstract]
9. Chang E, Alexander HR, Libutti SK, et al. Laparoscopic continuous hyperthermic peritoneal perfusion. Journal of the American College of Surgeons 2001; 193(2):225–229. [PubMed Abstract]